Brzmi groźnie, ale to najlepszy styl rodzicielski. Efekty takiego wychowania widać gołym okiem

Współczesna psychologia rozwojowa podkreśla, że wybór odpowiedniego stylu wychowania odgrywa ogromną rolę w kształtowaniu osobowości dziecka. Wśród czterech głównych stylów to autorytatywny styl wychowania jest najczęściej wskazywany jako optymalny.

Oparty na równowadze między wymaganiami a okazywaniem ciepła, pozwala na budowanie silnych i zdrowych więzi rodzinnych oraz efektywnie wspiera rozwój kompetencji społecznych i emocjonalnych dziecka.

Czym jest autorytatywny styl wychowania i jakie są jego korzenie?

Pojęcie autorytatywnego stylu wychowania wywodzi się z klasycznych badań Diany Baumrind, amerykańskiej psycholożki, która w latach 60. XX wieku wyróżniła trzy podstawowe style wychowania: autorytarny, permisywny i autorytatywny. Następnie badacze Eleanor Maccoby i John Martin uzupełnili ten podział o czwarty model – styl zaniedbujący.

Autorytatywny styl, nazywany też racjonalnym stylem wychowania lub stylem demokratycznym, polega na tym, że rodzice łączą stanowczość i konsekwencję w stawianiu granic z czułością, otwartością i szacunkiem wobec dziecka. Kluczowe elementy tego modelu to:

• jasno określone wymagania i granice,
• komunikacja oparta na dialogu,
• wysoki poziom wsparcia emocjonalnego,
• zachęcanie do samodzielności i niezależności,
• konsekwencja połączona z empatią.

Rodzice autorytatywni nie są zbyt surowi, ale też nie są pobłażliwi. Tworzą ramy, w których dziecko może czuć się bezpiecznie, a jednocześnie rozwijać się zgodnie ze swoimi potrzebami.

Główne cechy autorytatywnego stylu wychowania i ich wpływ na dziecko

Styl autorytatywny charakteryzuje się unikalnym balansem między wymaganiami a wsparciem. W praktyce oznacza to:

• Konsekwencję i jasność zasad – dziecko zna granice i konsekwencje przekraczania reguł, ale nie są one narzucane arbitralnie.
• Dialog i otwartość – rodzice słuchają dziecka, zachęcają do rozmów, tłumaczą swoje decyzje i liczą się z emocjami oraz opiniami dziecka.
• Wspieranie autonomii – rodzice pozwalają na podejmowanie decyzji, kształtując u dziecka poczucie sprawczości i samodzielności.
• Ciepło i wsparcie emocjonalne – w relacji dominuje szacunek, zaufanie i akceptacja.

Wyniki badań naukowych wykazują, że dzieci wychowywane w stylu autorytatywnym osiągają lepsze wyniki w nauce, wykazują wyższą samoocenę i mają dobrze rozwinięte kompetencje społeczne, a także są mniej podatne na uzależnienia w dorosłym życiu.

Wady i zalety autorytatywnego stylu wychowania

Zalety:

• Rozwój odpowiedzialności – dziecko uczy się samodzielności i ponoszenia konsekwencji swoich działań.
• Wysoka samoocena – poczucie bycia wartościowym, szanowanym i kochanym.
• Umiejętności społeczne – otwartość, asertywność i empatia.
• Bezpieczna relacja z rodzicami – zaufanie, gotowość do współpracy i dzielenia się problemami.
• Lepsze wyniki w nauce – motywacja wewnętrzna i wiara we własne możliwości.

Wady:

• Wysokie wymagania wobec rodziców – konieczność stałego zaangażowania, konsekwencji i pracy nad relacją.
• Czasochłonność – wymaga otwartości, cierpliwości i umiejętności komunikacyjnych.
• Brak uniwersalnej recepty – każde dziecko jest inne, dlatego nawet najlepszy styl wymaga indywidualnego podejścia.

Pozostałe style wychowawcze – krótkie omówienie

Obok stylu autorytatywnego, psychologowie wyodrębnili trzy pozostałe style wychowania dzieci:

• Autorytarny styl wychowania – rodzice skupiają się na posłuszeństwie i surowej dyscyplinie, wykazując mało ciepła i niewiele wyjaśniając dzieciom swoje decyzje. Efektem bywa niska samoocena, brak samodzielności, lękliwość lub buntowniczość u dzieci.
• Permisywny styl wychowania – rodzice są pobłażliwi, unikają stawiania granic, pozwalają dzieciom na bardzo dużą swobodę. Dzieci często nie uczą się odpowiedzialności ani samokontroli.
• Zaniedbujący styl wychowania – rodzice są niezaangażowani, nie interesują się potrzebami dziecka, nie stawiają granic ani nie oferują wsparcia. Skutkuje to brakiem poczucia bezpieczeństwa i problemami emocjonalnymi u dzieci.

Dlaczego autorytatywny styl wychowania uznawany jest za najlepszy?

W licznych badaniach naukowych potwierdzono, że dzieci wychowywane przez rodziców stosujących autorytatywny styl osiągają lepsze wyniki edukacyjne, społeczne i emocjonalne. Są bardziej samodzielne, odporne na stres, lepiej radzą sobie w relacjach i rzadziej wykazują zachowania ryzykowne.

Styl autorytatywny jest więc uznawany za najlepszy, bo pozwala na:

• rozwój silnej, pozytywnej relacji rodzic-dziecko,
• naukę odpowiedzialności i samodzielności,
• wspieranie indywidualności przy jednoczesnym zachowaniu granic,
• budowanie wysokiej samooceny i odporności psychicznej.

Efekty autorytatywnego wychowania są widoczne zarówno w dzieciństwie, jak i w dorosłości. Dorośli wychowywani w tym duchu lepiej radzą sobie z wyzwaniami życia, są bardziej empatyczni i potrafią tworzyć satysfakcjonujące relacje.

Praktyczne wskazówki dla rodziców – jak wdrażać autorytatywny styl wychowania?

Wdrożenie autorytatywnego stylu wychowania w codziennej praktyce nie jest łatwe, ale możliwe i warte wysiłku. Oto praktyczne wskazówki dla rodziców:

1. Ustal jasne zasady i granice – rozmawiaj z dzieckiem o oczekiwaniach i konsekwencjach.
2. Bądź konsekwentny, ale elastyczny – dostosowuj wymagania do wieku i możliwości dziecka.
3. Rozwijaj umiejętność słuchania – reaguj na emocje dziecka, pozwól mu wyrażać swoje opinie i potrzeby.
4. Wspieraj autonomię – pozwalaj dziecku dokonywać wyborów i ponosić ich konsekwencje.
5. Okazuj ciepło i akceptację – chwal wysiłki, doceniaj starania i wspieraj w trudnościach.
6. Rozwijaj własne kompetencje wychowawcze – korzystaj z rzetelnych źródeł wiedzy, szkoleń i warsztatów dla rodziców.
7. Stosuj dialog zamiast rozkazów – tłumacz, dlaczego pewne zachowania są akceptowalne, a inne nie.

Podsumowując, autorytatywny styl wychowania to połączenie rozsądnych wymagań i ciepła, które wspiera harmonijny rozwój dziecka na wielu poziomach. To inwestycja w przyszłość dziecka i całej rodziny.

Źródła: ncbi.nlm.nih.gov, manhattanpsychologygroup.com, parentingscience.com, UJ

Zobacz także: Ten 1 styl wychowawczy zaszczepia w dzieciach lęki i stres. Rodzice robią to nieświadomie